ارزیابی مجلات علمی- پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور از طریق تحلیل مجموعه ارجاعات به مقالات منتشر شده سال‌های 1376 لغایت 1379

مقدمه: انتشار مجلات علوم پزشکی که بیشتر توسط دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور انجام می‌گیرد نقش عمده‌ای در ارایه دستاوردهای علمی داشته و نموداری از وضعیت علمی جامعه است. یکی از ابزارهای ارزشیابی، میزان ارجاع و استناد دیگر پژوهشگران به مقالات چاپ شده در نشریات است. این پژوهش، جهت ارزیابی استنادی مقالات چاپ شده در مجلات علمی- پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر ایران انجام گرفت.روش کار: این مطالعه از نوع توصیفی و به روش مقطعی است. جامعه مورد بررسی، مجلات علوم پزشکی کشور دارای امتیاز علمی- پژوهشی هستند که طی سال‌های 1376 تا 1379 منتشر شده‌اند. نمونه‌ها به‌صورت سرشماری از 46 عنوان مجله (مشتمل بر 556 جلد حاوی 6792 مقاله و تعداد 94083 مورد منابع لاتین و فارسی) انتخاب شدند. جمع‌آوری اطلاعات از طریق فهرست وارسی و در سه مرحله انجام شد. نخست ویژگی‌های مقالات ثبت و سپس تمامی منابع هر مقاله و نحوه ارجاع ثبت گردید. در مرحله سوم شاخص‌های عامل تأثیر و ضریب سرعت مقالات محاسبه شد. ورود داده‌های تحقیق به رایانه با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام و جهت تجزیه‌ و‌ تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و آنالیز واریانس استفاده شد. یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد که 2/81% از مقالات منتشر شده از نوع پژوهشی، 4/11% گزارش مورد، 5/5% مروری، 5/0% ترجمه‌ای و 4 /1% سایر مقالات بوده است. روند انتشار مقالات طی سال‌های 1376 تا 1379 بیانگر 1/14% افزایش است. بر اساس سیستم ارجاع 70% ارجاعات نویسندگان از نوع ارجاع به مقالات دیگران و حدود 36% از مؤلفان به مقالات منتشر شده قبلی خود استناد نموده‌اند. 3/54% نویسندگان مقالات، عضو هیأت علمی و دارای رتبه استادیار بودند و 95% از مقالات چاپ شده هیچ‌گونه ارجاعی نداشته و تنها به 5% از مقالات ارجاع صورت گرفته است. نتیجه‌گیری: هر چقدر از زمان انتشار مقالات بگذرد به‌میزان ارجاع افزوده می‌شود. همچنین پژوهشگران از مقالات منتشر شده فارسی کمتر استفاده می‌کنند که علل آن می‌تواند به‌دلیل مشکلات دسترسی به بانک اطلاعات جامع و روزآمد در زمینه پزشکی و همچنین عدم نگارش صحیح و ترتیب ذکر منابع مقالات توسط نویسندگان باشد. لذا پیشنهاد می‌شود پژوهش گسترده‌تری در طی10 سال از مجلات علوم پزشکی کشور صورت گیرد و مؤسسه‌ای تحت نظر کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور نیز فهرست ارجاعات نویسندگان ایرانی را به‌صورت نمایه نامه‌ای که قابل ذخیره‌سازی، بازیابی و ارزشیابی باشد، فراهم سازد.